تاثیر تغذیه برگی سولفات روی بر الگوی رشد ریشه چهار رقم گندم در سطوح مختلف رطوبت خاک

گندم به عنوان اصلی ترین محصول زراعی نقش مهمی در تامین غذا و سلامتی بشر ایفا می کند. با این حال، تنش آب و کمبود روی از عوامل مهم محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان زراعی از جمله گندم می باشند. از طرف دیگر، ریشه نه تنها از نظر تأمین آب، مواد مغذی و هورمون مهم است بلکه در تحمل به تنش آب و افزایش راندمان بهره بری از مواد غذایی نقش دارد. بنابراین، این مطالعه به منظور ارزیابی نقش ویژگی های ریخت شناسی ریشه و محلول پاشی سولفات روی بر پاسخ ارقام گندم به تنش کمبود آب انجام شد. در این آزمایش چهار رقم گندم (قدس، روشن، چمران و کویر) در چهار سطح آبیاری (بر اساس 100، 90، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه) و دو سطح کاربرد سولفات روی (محلول پاشی 2 در هزار در مرحله ساقه رفتن و عدم محلول پاشی به عنوان شاهد) مورد ارزیابی قرار گرفتند. این مطالعه در دانشگاه صنعتی اصفهان و به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. بوته های گندم در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک برداشت و صفات شاخص سبزینگی، ارتفاع، تعداد پنجه، تعداد سنبله، وزن دانه در هر بوته و وزن خشک اندام هوایی و نیز پارامتر های ریشه شامل عمق نفوذ، وزن خشک، حجم، طول تجمعی، سطح تجمعی و قطر ریشه در لایه های 30-0، 60-30 و 100-60 سانتی متری خاک اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که در ‏کلیه صفات، به استثنای ارتفاع و شاخص سبزینگی، تفاوت قابل توجهی بین ارقام وجود داشت. در اثر کاهش رطوبت تعداد پنجه، تعداد سنبله، وزن خشک اندام هوایی و عملکرد دانه (وزن دانه در هر بوته) کاهش یافت. پاسخ ارتفاع و شاخص سبزینگی به کاهش رطوبت بسته به رقم، سطح آبیاری و شرایط کاربرد روی متفاوت بود. وزن خشک ریشه در سطوح متوسط و شدید تنش آب افزایش یافت (تحت شرایط کاربرد روی در ارقام قدس و روشن در سطح متوسط تنش آب و در رقم قدس در سطح شدید تنش آب وزن خشک ریشه کاهش یافت). میزان افزایش وزن ریشه در اثر تنش آب در عمق 60-30 سانتی متری خاک بیشتر بود. واکنش دیگر پارامتر های ریشه شامل حجم، طول تجمعی، سطح تجمعی و قطر ریشه به تنش رطوبتی بسته به تیمار های آزمایشی و لایه خاک مورد ارزیابی متفاوت بود. میزان تغییر پذیری سامانه ریشه ای ارقام قدس و چمران در پاسخ به تنش رطوبتی به طور چشمگیری در مقایسه با ارقام کویر و روشن بیشتر بود. در اثر محلول پاشی سولفات روی عملکرد دانه به طور میانگین ?/12 درصد افزایش یافت. میزان این افزایش در سطح آبیاری 100 درصد نیاز آبی گیاه (6/24 درصد) در مقایسه با سطوح آبیاری 90، 75 و 50 درصد نیاز آبی (به ترتیب 79/3، 79/10 و 33/8 درصد) بیشتر بود. افزایش عملکرد دانه در اثر محلول پاشی سولفات روی در رقم قدس (6/28 درصد) قابل ملاحظه بود که بیانگر این است که این رقم نسبت به ارقام دیگر به کاربرد روی واکنش بیشتری نشان داده است. به طور کلی، محلول پاشی سولفات روی صفات طول تجمعی و سطح تجمعی ریشه را در عمق 30-0 سانتی متری و صفات وزن خشک ریشه و حجم ریشه را در عمق 60-30 سانتی متری در مقایسه با دیگر لایه های مورد مطالعه خاک به نسبت بیشتری تحت تاثیر (به طور مثبت) قرار داد. تاثیر محلول پاشی سولفات روی بر عمق نفوذ ریشه معنی دار نبود. صرف نظر از سطح آبیاری، میزان واکنش رقم چمران به محلول پاشی سولفات روی از نظر پارامتر های مرتبط با ریشه بیشترین و غالبا مثبت بود. در نقطه مقابل، کاربرد روی در بیشتر موارد موجب محدویت توسعه ریشه ارقام قدس، روشن و کویر گردید. در کلیه سطوح آبیاری در غالب موارد همبستگی بین ویژگی های ریشه و عملکرد دانه منفی بود. در عمق 30-0 سانتی متری با افزایش تنش کمبود رطوبت میزان همبستگی منفی بین وزن خشک ریشه و عملکرد دانه افزایش یافت. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که تاثیر تغذیه برگی سولفات روی بر الگوی رشد ریشه گندم علاوه بر سطح رطوبت قابل استفاده در خاک و نوع رقم به عمق اندازه گیری ریشه در خاک نیز بستگی داشت.